Het boek Zonde is op dat moment net drie weken uit. Ype Driessen, ‘Ie-pe’ voor zijn lezers, mag dan al ruim tien jaar stripmaken op zijn actief hebben, hij wordt nog steeds gezien als een vreemde eend in de bijt. Alsof fotostrips per definitie minderwaardig zijn. Alsof gratis voorpublicatie op Ypes webstek betekent dat zijn boeken niet op zich kunnen staan. Alsof een stripklassieker over de scheiding van een homostel voor hetero’s niet nét zo herkenbaar, grappig en strotvernauwend ontroerend kan zijn.
Al meteen bij de boekpresentatie van Zonde, in juni dit jaar, werd Ype verkeerd begrepen. Het evenement stond gepland in de Utrechtse Sint-Willibrordkerk, een uitzinnig gedecoreerd, neogotisch bouwwerk. Geknipt voor de presentatie van een boek over de zwakheid van het vlees, had een vriend van Ype getipt. De zeven hoofdzonden staan in de kerk in volle glorie afgebeeld. Helaas voor de Amsterdamse stripmaker is de Willibrordkerk ook een bolwerk van conservatieve katholieken waar nog elke zondag de Latijnse hoogmis wordt gevierd. Drie uur voor het begin van zijn evenement kreeg Ype een telefoontje: de boekpresentatie kon niet doorgaan, de deuren van de Willibrordkerk bleven dicht. ‘Het was een enorme anticlimax,’ herinnert Ype zich. ‘Ik had er echt maanden aan voorbereiding in gestoken: een organist had speciale stukken ingestudeerd, filosoof André Klukhuhn kwam spreken en ik zou met alle aanwezigen een speciale fotostrip gaan maken die eindigde bij de biechtstoel. Maar enkele weken voor mijn presentatie was er in de Willibrordkerk door wat theatermakers een mis nagespeeld en dat was bij sommige gelovigen verkeerd gevallen.’ De beheerder van de kerk wilde geen enkel risico meer nemen.
Aardschok
Ype: ‘Sommige mensen vermoedden dat ik het allemaal zelf had bedacht. Als publiciteitsstunt. En inderdaad heb ik die hele avond en de daaropvolgende dag voortdurend pers te woord gestaan. Maar dat was een schrale troost, want ik had er heel erg naar toegeleefd.’ En dat terwijl het afgelopen zomer weer net wat beter met Ype ging. Het jaar daarvoor was het uitgegaan met zijn vriend Willem, met wie hij jarenlang had samengewoond. Ypes lezers kregen van nabij mee hoe de relatie plotseling ten einde liep, volkomen onverwacht voor de auteur. Willem was namelijk niet alleen Ypes levenspartner, maar ook zijn vaste tegenspeler: de fotostrips die de twee samen maakten verschenen in de reeks Ype+Willem. En na Willems gedenkwaardige woorden, ‘Ik wil het uit. Ik wil weg’, was het opeens Ype-Willem. De schok van het verlies verbeeldt Ype in het boek Uit. Van de ene strip op de andere is Willem ervandoor. Ype kan zijn ex niet meer fotograferen, alleen nog natekenen. Meesterlijk toont hij hoe hij de relationele aardschok probeert te verwerken: drie pagina’s lang fotografeert Ype zichzelf telkens in een andere setting, bij zijn ouders, met een vriendin in de kroeg, tijdens een chatsessie, bij vrienden aan tafel, waarbij hij als enige aanhoudend aan het woord is. Over Willem uiteraard, en dat die de laatste tijd soms wel wat stil was geweest, soms zo vreemd afwezig. Ype maakt zijn verwarring en zijn verdriet tastbaar. Die passage alleen al maakt Uit tot een klassiek troostboek voor mensen die net ongewenst single zijn geworden (of geknipt voor hun vrienden die hen met een cadeautje willen opvrolijken).
Eerlijk
‘Ja, toen trok ik opeens een ander register open,’ vertelt Ype. ‘Opeens werden mijn strips droevig, melancholiek. Ik moest wel.’ In de zes jaar die Ype en Willem samenwerkten, hadden ze zich vooral beziggehouden met vrolijke onzin, milde zelfspot en klein geluk. ‘Heel herkenbaar’ stond op de kaft van Ype+Willem. Of: ‘Hoe wil je je eitje? Mislukt, of heel erg mislukt?’ Ook hadden ze samen voor een kinderblad fotostrips gemaakt met aandoenlijke zelfgeknutselde kwalletjes en dolfijntjes, en voor de Nederlandse tv de opgewekte politieke satire De schelmenjaren van Wouter & J-P, met Willem in de rol van fatsoen-moet-je-doen-premier Balkenende en Ype als vicepremier Bos (nog altijd de moeite op YouTube). Om nog maar te zwijgen van de vet aangezette studentenfotostrip 3Hoog. In de wereld van Ype en Willem verscheen eigenlijk nooit een wolkje aan de hemel, laat staan dat er zich ooit dreigende donderkoppen samenpakten. In de wereld van Ype is dat inmiddels wel anders. Ype: ‘Eigenlijk was het een soort blessing in disguise dat het uitging. Want ik wilde al langer meer diepgang in mijn werk aanbrengen, maar ik wist niet hoe. Ik dacht aan een lang verhaal, een graphic novel, en nu ging ik met mijn fotostrips vanzelf de diepte in.’ En dat heeft een vreemd neveneffect, vertelt Ype. Hij streeft nu meer naar echtheid dan voorheen: ‘Ik ben bijvoorbeeld een voortand kwijt. Daar heb ik een paar strips over gemaakt. Meestal heb ik een tandprothese in, maar die kon ik tijdens een paar signeersessies opeens niet dragen. Sommige mensen reageerden heel verbaasd: o, was dat echt waar, van die tand? Dan denk ik: ja, natuurlijk is dat echt waar. Zoiets verzin ik niet, want dan vind ik het niet leuk meer. Na Uit voelt zoiets als het cheaten van mijn lezers. Bovendien, als ik de hele tijd alleen maar een vrolijk gezicht zou laten zien, dan voelt dat ook niet helemaal… eerlijk.’
Body double
Bij Ype is de lucht inmiddels dus net zo wisselend bewolkt als bij iedereen, anders dan in zijn eerdere werk. Wat niet betekent dat de somberste momenten alleen maar inktzwarte duisternis te bieden hebben, integendeel. Tragiek en geestigheid liggen soms vanzelf in elkaars verlengde. Ype: ‘Bij het maken van sommige strips die in Uit staan hebben we enorm veel lol gehad. Bij eentje lig ik zogenaamd op Willems schoot. Maar Willem was toen al weg, dus toen heb ik een body double gebruikt, van wie alleen de romp te zien is. Toen hebben we heel erg gelachen.’ Ype grinnikt: ‘Terwijl dat bijna het allerdroevigste moment is.’ Ook op ander gebied heeft Ype reden om vrolijk te zijn. Hij tekent al van jongs af aan strips. Op zijn webstek staat een aandoenlijk krantenartikel uit 1992. De tiener Ype poseert op de foto trots naast een vriendin van de schoolkrant, met wie hij de strip Davy Kroket maakte, waarmee het duo zopas de prijs van de Vierde Delftse Stripdag in de wacht heeft gesleept. Ype: ‘Vertellen met beelden gaat me dus heel natuurlijk af. Wel heb ik bij het tekenen altijd moeite gehad met perspectief en anatomie. In mijn studententijd kon ik een strip plaatsen in het Utrechts Universiteitsblad. Die was een beetje naïef getekend, en bij een lezersenquête eindigde mijn strip helemaal onderaan.’ Lachend: ‘Nog onder de personeelsadvertenties. Ik wilde mijn plek in het blad echter graag behouden. Dus toen dacht ik: ik ga iets maken wat dicht bij studenten staat. Maar om dat te doen moest ik echt realistischer gaan werken, en dat kon ik niet. Zo kwam ik op het idee van een fotostrip. Dat werd 3Hoog en die reeks loopt na tien jaar en drie albums nog steeds. In die zin ben ik dus gered door de fotostrip.’
Kurt Cobain
Voor veel mensen staan fotostrips nog altijd gelijk aan romantische pulp. Ype Driessen heeft daarvan ook schokkende voorbeelden in zijn bezit, tijdschriften met titels als Kiss en Darling, waarin smachtende blikken en hete tranen elkaar schaamteloos afwisselen. Maar inmiddels heeft hij het genre een geheel eigen draai weten te geven. Maakt dat hem nou tot de ‘Bill Cosby van de Nederlandse fotostrip’, zoals zijn webstek trots vermeldt? Ype: ‘Eh nou, ik was geloof ik vooral onder de indruk dát ze me in een populair Nederlands radioprogramma noemden. Toevallig hadden ze die kwalificatie bedacht.’ Ype lacht: ‘Als ze me de Kurt Cobain van de Nederlandse fotostrip hadden genoemd, had ik dat op mijn site gezet.’ Begin 2015 komt Ype met een nieuw boek. Een werktitel heeft hij nog niet, maar het zal na Ypes boeken over de liefde en zondigheid opnieuw de diepte ingaan. Ypes nieuwe vriend, Nico, is namelijk veertien jaar jonger dan hijzelf en heeft hem al eens plagerig voor ‘homodood’ uitgemaakt. Ype stelt zich dan ook veel vragen over het ouder worden en het verstrijken van de tijd. Maar moest Ype eigenlijk niet stiekem nog veertig worden? Ype: ‘Klopt. Het is dan ook een thema waarmee ik nog lekker vooruit kan.’
Toon Dohmen
Gepubliceerd in Stripgids (winter 2015)
Ypes webstek, met elke werkdag nieuwe strips: Fotostrips.nl
Jaloerse koningin (kader)
Ype Driessen komt in 2015 niet alleen met de opvolger van Zonde, ook neemt hij deel aan een stripproject van beeldcollectief De Inktpot over Cunera, de patrones van de Utrechtse stad Rhenen. Het boek verschijnt in de zomer, precies vijfhonderd jaar nadat er voor het eerst een publieksversie van haar ‘heiligenleven’ werd gepubliceerd. Ype maakt de ‘raamvertelling’ die de diverse hoofdstukken verbindt. Andere deelnemers zijn onder anderen Niels Bongers en Albo Helm. Werktitel van het boek is De halsdoek van Cunera, naar de halsdoek waarmee de vrome Cunera volgens een legende door een jaloerse koningin werd gewurgd.
Meer info: De-inktpot.nl
Spreekt deze tekst je aan? Dan lees je mogelijk ook graag:
