Een afspraak maken met de explosieve jonge stripmaker uit Lyon valt niet mee. Meteen na het afronden van Nietzsche heeft Max le Roy zich vol overgave op een nieuw project gestort. Zijn rugzak staat al klaar voor een reis van een maand door Vietnam. In de voormalige Franse kolonie gaat hij onderzoek doen voor Dans la nuit la liberté nous écoute [In de nacht hoort de vrijheid ons], zijn nieuwe strip die volgend jaar bij Le Lombard moet gaan verschijnen. Le Roy begint er meteen enthousiast over te vertellen: ‘Ik heb een Fransman ontmoet, Albert Clavier, die als soldaat naar de toenmalige kolonie Indochina is geweest. In Indochina is hij gedeserteerd. De Duitse bezetting van Frankrijk was toen net achter de rug en Clavier wist nog al te goed hoezeer hij de Duitsers had verafschuwd. Hij begreep waarom de Vietnamezen niet op de Fransen in hun land zaten te wachten. Dus is hij de jungle ingetrokken en heeft hij zich bij het Vietnamese verzet aangesloten.’
Ambitieus
Aan daadkracht en eigen initiatief ontbreekt het Max le Roy niet, dat maakt zijn onstuitbare woordenvloed meteen duidelijk. Toch willen we eerst terugblikken op het recente verleden. Gelukkig heeft Le Roy nog even tijd voor hij naar het vliegveld vertrekt. Met dezelfde energie waarmee hij op het punt staat af te reizen, legde hij twee jaar eerder contact met Michel Onfray. De Franse filosoof geniet ook in Nederland en Vlaanderen bekendheid dankzij boeken als Levenskunst en het Antihandboek voor de filosofie (rijk geïllustreerd door stripmaker Jochen Gerner), waarin hij scholieren prangende vragen voorlegt als: waarom lijkt je school op een gevangenis? Onfray heeft een uitgesproken hekel aan de ivoren toren van waaruit veel beroepsfilosofen opereren. Hij vindt het denken te belangrijk om aan beroepsdenkers over te laten. Vanuit die geest, om een nieuw publiek tot denken aan te zetten, schreef hij een filmscenario over het leven van een van zijn grote denkmeesters, Friedrich Nietzsche (1844-1900). De film zou door omstandigheden – ‘onverenigbaarheid der ideeën’ van filosoof en filmmaker – nooit worden gerealiseerd. Begin 2008 verscheen Onfrays scenario in boekvorm: precies op tijd voor Max le Roy.
De stripmaker weet nog goed hoe hij dit boek, L’Innocence du devenir [De onschuld van het worden], in handen kreeg. Hij barst los: ‘Eerder had ik Nietzsches Aldus sprak Zarathoestra gelezen. Gewoon uit persoonlijke interesse, dat is zo’n invloedrijk werk. Tijdens het lezen had ik spontaan allerlei schetsen gemaakt. Zarathoestra is een erg aansprekend personage: een soort messiasfiguur die alleen in een grot woont en van zijn hoge berg neerdaalt om te reizen en te verkondigen dat God dood is. Een profeet met een lange baard – ik heb in India gereisd en zag meteen een Indiase heilige, een sadhoe, voor me. Het leek me geweldig er iets mee te doen, maar ik vond het project te ambitieus voor mij alleen. Toen zag ik in een boekhandel Onfrays boek liggen. Ik las het in één ruk uit. Onfray maakt korte metten met het clichébeeld van Nietzsche als een gevaarlijke, antisemitische denker. Dat is het beeld dat zijn zus en de nazi’s later hebben opgeroepen. Onfrays biografie corrigeert die mythe. Zijn boek biedt een mooie visie op Nietzsche als schrijver én als reiziger. Een visie op de denker die precies het juiste evenwicht weet te vinden tussen ideeën en metaforen, beelden en begrippen, en de eenzelvige profeet die afstand neemt van het kuddedenken en maatschappelijke en religieuze dogma’s. Nietzsches levensverhaal is waargebeurd, maar leest bij Onfray als een roman. Het was zo beeldend opgeschreven, dat ik opnieuw de hele tijd zat te schetsen.’
Lucht
Een kleine week later is Le Roys stapel schetsen zodanig gegroeid dat hij besluit de gok te wagen: hij stuurt Onfray via diens webstek wat beeldmateriaal toe. Onfray is aangenaam verrast en geeft de enthousiaste twintiger toestemming om met zijn filmscenario aan de slag te gaan. Hij stelt voor dat Le Roy aan de hand van de tekst zijn eigen visie biedt op Nietzsches levensverhaal. Onfray wil Le Roys vorderingen op een afstand via e-mail welwillend volgen, maar verder moet de jonge tekenaar vooral zijn eigen gang gaan. Le Roy: ‘Dus ik heb mijn kans gegrepen en het scenario nogal vrij uitgewerkt. Zo heb ik sommige scènes toegevoegd. Bijvoorbeeld over Nietzsches ervaringen tijdens de Frans-Pruisische oorlog van 1870. In Onfrays tekst wordt die periode slechts terloops in de dialogen aangestipt, maar ik vond die ervaring zo ingrijpend dat ik er een nachtmerrie van twee pagina’s van heb gemaakt. Ook heb ik veel dialogen ingekort. In een film zijn tekstregels in luttele minuten uitgesproken, maar in een strip ben je algauw weer een pagina verder. Anders had ik minstens vijftig pagina’s extra nodig gehad. Bovendien wilde ik voorkomen dat het boek topzwaar zou worden. Het filmscenario bevat veel scènes met alleen muziek. Logisch, want Nietzsche beschouwde muziek als de hoogste kunstvorm. In mijn strip moest ik dat natuurlijk anders oplossen. Vandaar dat ik het beeld vaak voor zich laat spreken en veel tekstloze scènes gebruik om het geheel voldoende lucht te geven.’
Scherp
Max le Roy en Michel Onfray hebben elkaar tot op heden niet in levende lijve ontmoet, toch is het resultaat van hun virtuele samenwerking indrukwekkend. Le Roy laat zien hoe hij boven zijn generatiegenoten uittorent als het gaat om sfeervol en meeslepend vertellen in stripvorm. Drie jaar geleden maakte hij, onder het pseudoniem Cmax, in het Frans al indruk met de wervelende reisstrip Mancha. Chevalier errant [Mancha. Dolende ridder]. Zelfverzekerd en raak zet hij daarin een soort Afrikaanse Don Quichot neer die de wijk neemt naar Europa. Hij vertelt Mancha’s verhaal in knappe aquarellen, die er in druk echter heel anders uitzagen dan hij had gehoopt. Le Roy: ‘De kleuren waren veel donkerder geworden. Dat was het gevolg van foute instellingen van de scanner en computer en de gebruikte papiersoort. Heel erg, ik wil het er eigenlijk helemaal niet over hebben. Maar het heeft er wel toe geleid dat ik Nietzsche meteen digitaal heb ingekleurd, met vlakke tinten, geïnspireerd op Vincent van Gogh en de fauvistische schilders. Hun werk vind ik fantastisch, bovendien leefde Nietzsche op het scherp van de snede, daarbij passen geen pasteltinten. Ik heb gekozen voor vlakke tinten, omdat ik van mezelf al heel realistisch teken. Als je dat ook nog eens realistisch inkleurt, wordt het heel statisch. Net een schilderij. Nu verdrinken de lijnen van mijn hand niet in de kleuren. Het eindresultaat oogt veel evenwichtiger.’
Bruisend
De precieze werkwijze van Le Roy staat na te lezen op zijn weblog, een communicatiemiddel dat hij inzet als weinig andere stripmakers. Bijna dagelijks toont hij er nieuwe schetsen, foto’s, citaten uit boeken die hem hebben geraakt, ideeën voor nieuwe projecten. Ook is er een filmverslag te zien van de wekenlange Nietzsche-reis die hij maakte om uit de eerste hand te ervaren welke bergwandelingen de Duitse filosoof maakte en wat de impact was van Italiaanse steden als Genua en Turijn voordat Nietzsche voorgoed weggleed in de waanzin, die hem de laatste tien jaar van zijn leven in zijn greep hield. Een doe-het-zelfreisreportage waarin Le Roy voor alle duidelijkheid passages uit de speelfilm The Fight Club en interviews met Jacques Brel en Leo Ferré heeft opgenomen als eerbetoon aan zijn grote inspiratiebronnen naast Nietzsche en Onfray.
Over zijn persoonlijk leven wil Max le Roy vooral niet te veel kwijt. Goed, zijn eigenlijke voornaam luidt Maximilien, zijn ouders zijn gescheiden en op zijn zeventiende is hij van huis weggelopen, omdat hij het er echt niet meer uithield. Ook op zijn webstek zul je vergeefs naar meer achtergronden zoeken. Daar buitelen vooral inspirerende ideeën en nieuwe projecten over elkaar heen: een strip over de muur die Israëli’s en Palestijnen gescheiden houdt [Faire le mur, zojuist in het Frans verschenen bij Casterman], het verhaal over Indochina, een strip over de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog, vage plannen over verhalen over de Parijse Commune en de Amerikaanse schrijver Henry David Thoreau. Het is een groot dynamisch, bruisend geheel. Max le Roy komt voorlopig echt niet aan terugblikken toe. Le Roy: ‘Toen ik in de buurt van Parijs bij mijn moeder opgroeide heb ik jarenlang niet veel meegemaakt. Ik heb toen heel erg in mijn schulp geleefd. Toen ik eindelijk naar buiten trad, ben ik echt helemaal los gegaan. Ik had het gevoel dat ik enorm veel in te halen had, ik wilde nieuwe dingen ontdekken, nieuwe dingen leren. Mijn hoofd loopt inmiddels over van de plannen. Het is eigenlijk heel simpel: wanneer ik niet teken, lees ik, wanneer ik niet lees, reis ik en wanneer ik niet reis, teken ik.’
Gepubliceerd in Stripgids 19 (2010)
Film Sur les traces de Nietzsche
Spreekt deze tekst je aan? Dan lees je mogelijk ook graag:
