Hoe logisch is de logica? Wat is het onderscheid tussen schijn en werkelijkheid? De Franse stripmaker Marc-Antoine Mathieu (1959) gebruikt zijn werk graag als een filosofische proefopstelling waarin hij zijn vragen en gedachten, associaties en personages de vrije loop kan laten.
Typisch voorbeeld: zijn schepping Maurits Cornelis van Esk, ambtenaar op het ministerie van Humor, hoofdpersoon van Het proces. Van Esk is druk, druk, druk, voor fundamentele vragen gunt hij zichzelf geen tijd. Tot de dag waarop hij wordt geconfronteerd met een persoon die verontrustend, zelfs angstaanjagend veel op hemzelf lijkt. Is hij sterk genoeg om de waarheid onder ogen te zien?
[ Klik op een van bovenstaande afbeeldingen om de eerste hoofdstukken te lezen (PDF). Of klik op deze tekst. Het downloaden kan (heel) even duren. ]
Het proces draait om een nijpende situatie, die Marc-Antoine Mathieu speels, uitnodigend en onvergetelijk verbindt met grote existentiële thema’s. Hij werkt het verhaal van zijn ambtenaar uit op een even geraffineerde als pakkende manier, die herinnert aan de visuele paradoxen van niemand minder dan de wereldberoemde Nederlandse graficus M.C. Escher. Of anders wel aan de thematische ambitie van eigenzinnige denkers als Jorge Luis Borges, Georges Perec of Franz Kafka. Het tekent de oorspronkelijkheid van zijn werk. Deze combinatie van oorspronkelijkheid (zien is geloven), leesbaarheid en literaire ambitie maakt Marc-Antoine Mathieu tot een unieke auteur, die als geen ander opereert op het snijvlak van literatuur en filosofie, beeldende kunst en stripverhaal.
Divers, rijk en filosofisch
Marc-Antoine Mathieu wordt op 3 juni 1959 geboren in de Franse stad Antony. Hij studeert aan de kunstacademie van Angers en maakt naam als stripmaker, scenograaf en beeldend kunstenaar. Zijn inspiratiebronnen zijn al even divers als zijn werk. Hij laat zich net zo makkelijk beïnvloeden door filosofen (Spinoza, Bergson) en sociale verschijnselen (verstedelijking, beeldcultuur, digitalisering) als door literatoren en grafici (Kafka, Escher, Borges, Masse, Hergé, Perec). De afgelopen dertig jaar heeft Mathieu een rijk en sterk filosofisch getint oeuvre in het leven geroepen, dat inmiddels een twintigtal titels omvat.
Zien is geloven?
Het proces is het derde deel in Mathieus stripreeks over M.C. van Esk. Hoewel het boek zich uitstekend los laat lezen, krijgt het existentiële drama van Van Esk extra lading voor wie bekend is met de eerdere twee delen, De oorsprong en Wachten op k…. Eveneens warm aanbevolen is Mathieus duizelingwekkende visie op het Louvre, De krochten van het Vourlé. Of anders wel het bedrieglijk eenvoudig weglezende De tekening, dat inmiddels eveneens in Nederlandse vertaling is verschenen, waarin Mathieu op indringende wijze vraagtekens plaatst bij dood en afscheid, kunst en troost, vriendschap en waarachtigheid.
Mocht je Het proces of andere titels van Marc-Antoine Mathieu willen bestellen, dan kan dat bij je lokale boekhandel of bij een van deze uitstekende onafhankelijke internetboekhandels:
Marc-Antoine Mathieu was van 3 t/m 5 juni 2022 te gast tijdens Stripdagen Haarlem. Tijdens het festival was een expositie van zijn werk te bezichtigen in ABC Architectuurcentrum Haarlem. Met dank aan Stripdagen Haarlem en de Afdeling culturele samenwerking van de Ambassade van Frankrijk in Nederland.
Het proces en De tekening: citaten uit de pers
‘De Franse stripmaker Marc-Antoine Mathieu maakt verbluffende strips die het medium strip overstijgen – noem het gerust beeldende kunst, waarin ruimte is gemaakt voor filosofie, humor, literatuur, sciencefiction, absurdisme. Via sublieme zwart-wittekeningen krijg je in Het proces, het derde verhaal over de ambtenaar Maurits Cornelis van Esk, een krankzinnige en hilarische geschiedenis voorgeschoteld waarin vele lagen verstopt zitten. (…) Een subliem meesterwerk.’ Holly Moors op Moorsmagazine.com
‘Fransman Marc-Antoine Mathieu behoort op de Olympus voor briljante stripmakers. Zijn albums zijn vindingrijk, sprankelend, verbluffend en speels. En altijd weer speelt hij met de wetten van het medium en verlegt die. Helaas is zijn werk slechts mondjesmaat vertaald. Maar one-shot De tekening is dat wel, dus er is geen enkel excuus meer Mathieus werk onontgonnen te laten. Inhoud: man erft een tekening en doet een ontdekking. Alles wat je er vooraf meer van weet, is zonde.’ Hans van Soest op 9ekunst.nl (Beste strips van 2022)
‘Is al eens gezegd dat het werk van Marc-Antoine Mathieu vindingrijk, sprankelend, verbluffend en speels is? Het hoogtepunt uit zijn oeuvre is de reeks Maurits Cornelis van Esk, waarin de hoofdpersoon elke logica doorbreekt die je als striplezer gewend bent. Het derde deel, Het proces, is nog beter dan de eerder verschenen albums. Pagina na pagina zal je verrassen en doen lachen. Magistraal.’ Hans van Soest op 9ekunst.nl (Beste strips van 2022)
‘Mathieu overtreft zichzelf [in Het proces] met een verhaal waarin tijd en ruimte op meesterlijke wijze worden ontrafeld in relatie tot het medium strip. Terwijl Van Esk probeert te begrijpen in welk avontuur hij verzeild is geraakt, puzzelt de lezer gniffelend en bewonderend met hem mee.’ Sigge Stegeman op 9ekunst.nl (Beste strips van 2022)
‘Ach, wat hou ik toch van de verhalen over Maurits Cornelis van Esk, gevangen in dromen! [Net als in zijn eerdere albums De oorsprong en Wachten op k… plaatst] stripmaker Marc-Antoine Mathieu zijn hoofdpersoon in een wonderlijke wereld. We volgen zijn verhaal, maar tegelijkertijd zet dat ons aan het nadenken over de manier waarop dat verhaal verteld wordt. (…) Het proces is een duizelingwekkend verhaal over dromen en werkelijkheid. Heel grappig, maar ook ernstig. Blijkbaar kan dat uitstekend samengaan. (…) Ontroerend en in zekere zin ook duizelingwekkend is het album De tekening. (…) De tekening is net zo fascinerend als de andere albums van Marc-Antoine Mathieu, maar veel gevoeliger. Mooi. Mooimooimooi.’ Teunis Bunt op Bunt Blogt
‘In [Het proces] onderzoekt Mathieu verder het unieke stripuniversum dat hij gecreëerd heeft en waarbinnen metaverhalen moeiteloos deel uitmaken van het geheel. De knipoog naar Kafka’s bekendste werk is niet toevallig. Met de Praagse grootmeester deelt hij alvast een apart gevoel voor humor. (…) Naast zijn ‘vaste’ reeks rond M.C. van Esk maakt Mathieu ook geregeld one-shots. Met De tekening vertaalde Sherpa dit jaar meteen een hoogtepunt. Geen ijdele verdienste in een oeuvre waarvan dit jaar twee albums in de top 10 prijken.’ (Beste strips van 2022, keuze van de redactie van Enola.be)
‘Marc-Antoine Mathieu drukt ons op een poëtische manier met de neus op de feiten: het leven is één rush van links naar rechts, van boven naar onder. De woningen staan te dicht op elkaar gepakt, er is druk verkeer met filevorming, het is een voortdurende race tegen de klok wegens afspraken die eigenlijk relatief onbelangrijk zijn. Er bestaan allerlei regeltjes die men moet opvolgen en ieder leeft in zijn waandenkbeelden. (…) [Mathieu toont met] sterke staaltjes tekenkunst wat er allemaal mogelijk is met enkel zwart en wit. Het is moeilijk te begrijpen dat het dertig jaar heeft geduurd voordat het straffe werk van Marc-Antoine Mathieu werd vertaald in het Nederlands.’ Jan Goffin op Stripspeciaalzaak.be
‘Je ziet meteen wie twee van [Mathieus] inspiratiebronnen zijn: Kafka en M.C. Escher. (…) Een hallucinerend avontuur waarin de vertelling zichzelf in de staart bijt en de chronologie van de gebeurtenissen niet langer vaststaat. Mathieu kan toveren met het perspectief en een strakke lijnvoering, waarbij hij direct aansluit bij het werk van Escher. (…) Tijd noch ruimte zijn veilig voor Mathieu. (…) Dat proef je terug in het album, waarin vragen terugkomen over het besef van je eigen werkelijkheid en de werking van het brein bij dromen. Een stripmaker kortom die op een volwassen niveau zijn lezers benadert.’ Coen Peppelenbos op Tzum.info
‘Marc-Antoine Mathieu is een geniale Franse stripmaker [die] sublieme strips maakt op het snijvlak van strips, kunst en filosofie, met daardoorheen nog wat absurdisme en humor geroerd. (…) De tekening is (…) een verrukkelijk meesterwerk. Alleen het tekenwerk van Mathieu is al een genot om naar te kijken, maar als de hoofdrol dan ook nog gespeeld wordt door een tekening wordt het helemaal mooi.’ Holly Moors op Moorsmagazine.com
‘Het is een klassieke vraag: moet je beeldende kunst of literair werk benaderen als een op te lossen rebus (‘wat bedoelde de maker met’) of juist veel meer als beleving? Die aloude filosofische kwestie schemert door De tekening van de Franse stripmaker Marc-Antoine Mathieu, die ook in zijn andere werk graag speelt met bestaansonzekerheden, literatuur en filosofie. (…) Mathieu [weet] absurdisme en ironie steeds goed gedoseerd in te zetten. De gebruikte methode met zwart-witte vlakken en lijnen, een wereld van harde tegenstellingen en geregeld dreigend uitziende slagschaduwen, sluiten in De tekening prachtig aan bij het eindeloze tobben en sloven van het personage; het leven dat zo zonder kleur geworden is door het wegvallen van [zijn beste vriend]. En daar komt die martelende onzekerheid nog eens bij of zijn vroegere vriend hem in de vorm van de tekening nog wat wil vertellen. Het oorspronkelijk Franse album dateert al uit 2001 en komt nu pas, meer dan twintig jaar later, in het Nederlands uit. Gezien de sterke, tijdloze uitstraling, vormgegeven in een fraaie hardcover, is dat helemaal geen bezwaar. Existentiële thema’s en verwijzingen naar Escher of Kafka, daar kun je altijd mee aankomen.’ André Keikes op Tzum.info
‘[Metaverhaal] over de tijd zoals die bestaat in een strip. [Met] hilarische scènes waarin Van Esk zijn eigen verhaal doorkruist en onbedoeld de grootste chaos veroorzaakt. (…) De verhalen van Marc-Antoine Mathieu staan altijd garant voor verwondering, verrassende inzichten en een brede glimlach. Het proces en De tekening vormen daarop geen uitzondering. De absurdistische wereld, de haast filosofische thema’s en de visuele vondsten maken beide albums zoals gebruikelijk een genoegen om te lezen. (…) Koopt allen en deel grif uit aan vrienden en familie. Succes verzekerd.’ Sigge Stegeman op 9ekunst.nl
‘De tekening is een knap geconstrueerd verhaal van Marc-Antoine Mathieu, een Franse stripmaker die speelt met de grenzen en mogelijkheden van het stripverhaal. Pas sinds een paar jaar wordt zijn werk in het Nederlands vertaald en De tekening hoort bij zijn beste werk. Het tekenwerk in zwart-wit is klassiek en helder en het verhaal kan op verschillende niveaus worden gelezen, is origineel, humoristisch, bevat mooie visuele vondsten en is nergens mee vergelijkbaar.’ NBD Biblion
‘De meester van de geraffineerde speelse strip verovert stilaan ons taalgebied. Zowel de kort na elkaar verschenen albums Het proces als De tekening zijn alle aandacht meer dan waard en zijn noodzakelijke lectuur voor elke avontuurlijke striplezer. (…) Telkens opnieuw toont Mathieu, die te gast was op het jongste festival van Haarlem, dat hij één van de meest frisse en eigenzinnige auteurs blijft in de Franse strip. Al zijn werken zijn perfect los te lezen, wat zijn oeuvre extra interessant maakt voor nieuwe lezers. Dat zijn strips zo lang zonder vertaling bleven, is na het lezen van Het proces en De tekening eens te meer volstrekt onbegrijpelijk.’ Marc Bastijns op Enola.be
‘Bij stripmaker Marc-Antoine Mathieu weet je van tevoren dat er een spel met jou als lezer wordt gespeeld. Ik ken weinig stripmakers die zó bezig zijn je iets duidelijk te maken over tekenen, beeldtaal, je manier van kijken als Mathieu. (…) Ik vind de boeken van Mathieu stuk voor stuk pareltjes. Ze laten mij als lezer, net als de hoofdrolspelers, verdwalen in een soort metabeeldtaal. Niets is wat het lijkt, er gaat achter de getekende wereld voor je méér uit dat je in eerste instantie kunt bevroeden. (…) Schitterend boek!’ Jos van Waterschoot op Strip Tease (Stripschap.nl)