Brussel is niet alleen de bakermat van de Franco-Belgische strip. Het is ook een springplank naar de toekomst van het getekende boek. Een toekomst zonder etiketten: alternative CHAOS.
Zelfs geoefende striplezers zullen opkijken bij het betreden van alternative CHAOS. Wat is dit?! Waar zijn de vertrouwde strippagina’s met de duidelijk omkaderde plaatjes? Waarom heeft bijna geen boek hier hetzelfde formaat? Hangen er eigenlijk nog wel striptekeningen aan de muur? Gaat het nou om drukwerk of kunstobjecten, animatiefilms of installaties?
De expositie van curator Erwin Dejasse is net zo overdonderend als de beweging waaraan ze is gewijd. In grote lijnen geldt dat de meeste deelnemers een of andere vorm van formeel kunstonderwijs hebben genoten (ook al verlieten ze de academie niet allemaal ‘met lof’, maar zoals David Vandermeulen ook wel ‘met slaande deuren’). De meesten komen uit de vierhoek Brussel-Luik-Doornik-Parijs. Maar ook Spanjaarden, Italianen, Duitsers en een Brusselaar in Marokko zijn van de partij. Waar ze op uit zijn? De mensen van de vooraanstaande collectieve uitgeverij FRMK benoemen hun inzet ijskoud als het dienen van ‘een levende godheid’. Hun beginselverklaring geeft een idee van de ongrijpbare terminologie waarvan sommigen in de beweging zich bedienen. Vrij vertaald: ‘Met het oog op de globalisering trekken we voortaan samen op. Als onverzettelijke inlanders keren we ons tegen de raspaardjes van de markt. We bieden iets beters dan verzet: we stellen nieuwe dingen voor. We richten totems op, spannen samen tegen de wet en de juiste smaak. We vinden onze eigen talen uit.’
De klassieke Franco-Belgische traditie van Kuifje en Robbedoes is hier héél ver weg, zoveel is duidelijk. De deelnemers aan alternative CHAOS staan niet zozeer met beide benen in de striptraditie als wel met minstens één been in een veelheid van 21e-eeuwse kunstwerelden. Meer dan Hergé en Franquin zijn bijvoorbeeld Kafka, Deleuze, de reisgidsen van Lonely Planet, polaroidcamera’s en hedendaagse dans hun referenties. Ze kijken nieuwsgierig naar de golven van de mixcultuur. En komen vaak uit op een multidisciplinaire aanpak.
Voorbeeld van die (in rond Frans) transversalité is De blokhut van uitgeverij Mycose. Dat is een houten huisje behangen met stripverhalen die zich in dat huisje afspelen. Een strip dus, maar ook een installatie. Of neem Holeulone: een stuk van choreografe Karine Ponties voor twee dansers en (jawel) animatiefilm. Maar ook een expositie van Thierry van Hasselt en een tekstenbundel van Mylène Lauzon. Beelden en beweging smelten samen tot iets wat groter is dan de som der delen. Iets wat uitnodigt te kijken en nog eens te kijken: het vinden van nieuwe perspectieven.
Dat klinkt misschien niet erg toegankelijk – en dat is het soms ook ronduit niet. alternative CHAOS valt in dat opzicht onder de noemer ‘(on)populaire cultuur’, een term van de Canadese publicist Bart Beaty. Schaamteloos elitair, maar net zo goed soms ook schaamteloos toegankelijk. Want naast onconventionele installaties en dwarsverbanden brengen uitgeverijen als FRMK, La cinquième couche, L’employé du moi en Mycose zonder enig probleem ook min of meer conventionele stripboeken uit. Zoals het drieluik La tentation van Renaud de Heyn: een toegankelijke, geaquarelleerde stripdocumentaire over De Heyns reis door Pakistan.
De eerste schokgolven van alternative CHAOS dateren van begin jaren ’90. FRMK heette toen nog Fréon en prominente auteurs als Vincent Fortemps en Dominique Goblet zaten nog op de kunstacademie, of waren net afgestudeerd. Veel van de jonge honden van toen zijn nu, een kleine twintig jaar later, vol op stoom. Ze werken inmiddels net zo makkelijk in het autonome circuit als voor de Frankfurther Allgemeine of voor gevestigde uitgevers als Casterman of Delcourt. Van etiketten houden ze nog steeds niet. Maar misschien kunnen ze zich ook geen betere aanbeveling wensen?
alternative CHAOS
6/6 t/m 22/6
Galerie 37 Spaarnestad
Groot Heiligland 37
www.fremok.org
www.5c.be
www.employe-du-moi.org
www.nosrestes.org