‘ZAP, the comic that plugs you in’, heette het eind jaren zestig. Robert Crumbs klassiek geworden tekening van een gestekkerde man was toen een bizarre fantasie. Inmiddels zijn strips – net als andere beeldmedia – volop onder stroom komen te staan.
Het zijn revolutionaire tijden, meent de Amerikaan Scott McCloud. In zijn baanbrekende stripessay ‘Reinventing comics’ presenteert hij zichzelf als een hedendaagse Marshall McLuhan. Een stripgoeroe die orakelt dat momenteel onder onze ogen de digitale revolutie in het beeldverhaal plaatsgrijpt. McClouds boek heeft inmiddels veel discussie losgemaakt. Overspannen techno-babbel, vinden sommigen. De eerste steekhoudende analyse van het virtuele beeldverhaal, menen anderen. Dat de zakelijkheid van de enen en nullen niet meer weg te denken is uit de kleurrijke wereld van het beeldverhaal, daarover is echter iedereen het eens. Tijdens de Stripdagen Haarlem wordt de huidige staat van de strip dan ook deels gezocht in het stopcontact.
Photoshop-factor
Net als op veel andere gebieden hebben computers in de grafische sector het handwerk overgenomen. Drukkers en vormgevers brengen tegenwoordig minstens zoveel tijd door voor het beeldscherm als boven het papier. Stripmakers worden welhaast gedwongen met deze digitale omslag mee te gaan. Het geldt als professioneel om je nieuwe stripboek niet meer in je tekenmap maar op cd-rom aan te bieden. Daardoor wordt de verleiding levensgroot om die strips dan maar meteen digitaal te maken. De Photoshop-factor van het hedendaagse beeldverhaal – genoemd naar de populairste beeldbewerkingssoftware – wordt almaar groter. En geraffineerder. Want aan de eerste digitaal geproduceerde strips waren de vierkante blokjes van het beeldscherm en de toegepaste kleurfilters nog duidelijk af te zien. Inmiddels ziet alleen het kennersoog nog verschil. Althans, op papier. In de expositieruimten van medi@haarlem springt de verandering wel degelijk meteen in het oog. Daar zijn de vertrouwde, met dekwit en koffievlekken bedekte originelen van stripmakers ver te zoeken. Hedendaagse stripmakers als Yuri Landman en oud-‘Tante Leny’-coryfee Evert Geradts laten nu glossy prints zien. De notie van ‘het origineel’ is bij hen wezenlijk anders geworden: voortdurend te herzien en als nieuwe versie op te slaan. Meer dan ooit is het nu de reproductie die telt. Dat zal ook vrijdagmiddag 31 mei blijken, wanneer de Photoshop-veteranen van het Israelische Actus Tragicus-collectief een speciale workshop verzorgen over de creatieve mogelijkheden van het digitale beeldverhaal.
Oneindig
Met de opmars van de beeldschermen in de ateliers heeft het papier zijn vanzelfsprekendheid als drager van het stripverhaal verloren. McCloud noemt dit gegeven het ‘oneindige canvas’ waarop strips voortaan kunnen worden uitgezet. De grenzen van het beeldscherm zijn minder absoluut dan die van het papier. Op zijn eigen site brengt McCloud dit idee in de praktijk. Hij tekent een verhaal over zijn fascinatie voor het schaakspel op één beeldvlak, dat de lezers door middel van scrollen als geheel kunnen lezen. Naast het oneindige canvas spelen veel stripmakers graag met de virtuele mogelijkheden van animatie en geluid. Het multimediabedrijf Submarine tovert bijvoorbeeld de strip ‘De killer’ van Jacomon en Matz om in wat het ‘web-tv’ noemt. Veel lang aangehouden shots en gedragen muziek maken de toch al ijzingwekkende sfeer van deze thriller nu bijna ondraaglijk. Nog verder gaat de stripmaker Yslaire, die zijn website ‘XXeciel.com’ het wezen van zijn artistieke project noemt en de stripboeken niet meer dan spin-offs op papier. Opvallend daarbij is dat Yslaire al gauw de mogelijkheid afsloot om per e-mail mee te schrijven aan zijn verhaal. Velen voelden zich geroepen om te mailen, merkte hij, maar weinigen hadden werkelijk iets te melden. In plaats van interactiviteit spreekt Yslaire daarom liever van ‘interpassiviteit’: van de inbreng van toeschouwers moet niet teveel verwacht worden.
ZAP!
Niet alle ervaringen met strips op het scherm zijn dus even succesvol. Net als de ‘oneindigheid’ van McClouds beeldvlak zijn ook de andere virtuele mogelijkheden van strips betrekkelijk. Daarbij komt wellicht de grootste relativering van de online strip: andere sites zijn altijd maar één muisklik ver weg. Wat dat betreft mag Crumbs ‘ZAP!’ profetisch heten. Het vluchtige tv-zappen is kinderspel bij het razende gesurf op het welhaast onafzienbare internet. Voor het betreden van medi@haarlem is diep ademhalen dan ook geen overbodige luxe. Binnen wacht de realiteit van strips onder stroom: een onstuitbare digitale beeldenvloed.
medi@haarlem, Gasthuisvest 47, za. en zo. van 10.00 tot 17.00
zie ook:
Scottmccloud.com
www.submarinechannel.com